Kronik solunum yetmezliğinin tedavisinde uzun süreli mekanik ventilasyon önemli ve başarılı bir tekniktir. Özellikle göğüs duvarıyla alakalı rahatsızlıklarda veya nöromusküler hastalıklarda tüm dünyada giderek daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Yapay olarak solunum işlemini yapan alete mekanik ventilatör cihazı denir.
Ventilatör ve respiratör aynı anlamda kullanılmaktadır. Türkçe karşılığı “solutucu” veya “solunum cihazı”dır. Mekanik ventilatör cihazı ile hastaya iki şekilde solunum desteği verilebilir.
İnvaziv mekanik ventilasyon
Soluk borusuna (trakea) delik açılmadan maske yardımıyla solunum desteği veren cihazlar sayesinde non-invaziv mekanik ventilasyon yaptırılır. Örnek cihazlar: CPAP, OTOCPAP, Bilevel S (BPAP S), Bilevel ST (BPAP ST), Bilevel ST (BPAP ST) AVAPS, ASV
Non-invaziv mekanik ventilasyon için tercih edilen cihazlar birçok solunumsal hastalık nedeniyle kullanılmaktadır. Bu hastalıklar uyku apnesi veya KOAH gibi hastalıklar olabilmektedir. Bunun yanında bazı nöromusküler hastalıkların başlangıç safhalarında da bu cihazlar kullanılmaktadır. Hastalığın ilerlemesiyle invaziv mekanik ventilatör cihazları tercih edilecektir.
Belirli parametrelerde çalışan bu cihazlar solunum problemini gidermek ve vücuttaki oksijen oranını sağlıklı bir seviyeye ulaştırmak için kullanılır. Solunumun tamamen durmasına karşı da bu cihazlar tercih edilmektedir.
Non-invaziv uygulamalarda önemli olan bir diğer unsur kullanılan maskelerdir. Hastanın yüz yapısına ve solunum uygulamasına göre CPAP ve BPAP maskeleri çeşitlilik gösterir. Hangi tip maskenin kullanılacağı hekim tarafından belirlenir.
Trakeostomi kanülü veya endotrakeal tüp ile uygulanan ventilasyon tipidir. İnvaziv mekanik ventilasyonda maske kullanımı yoktur. Bu tip solunumda kullanılan mekanik ventilatör cihazları daha gelişmiş seviyededirler.
İlk başta sadece hastanelerde ve ambulanslarda uygulanan bu yöntem teknolojinin gelişmesiyle artık evlerde de uygulanmaktadır. Durumu stabil olan hasta uygun bir mekanik ventilatör cihazı ile evde yaşamına devam edebilir. Bunun için gereken hasta bakım eğitimleri hasta yakınlarına önceden verilmelidir.
Hastanelerde genellikle tedavi ile ilgili konularla doktorlar; hasta bakımı ile ilgili konularla ise hemşireler ilgilenmektedir. İnvaziv mekanik ventilatör cihazı kullanacak hastayı doktor belirler ve gerekli uygulamaları yapar. Sonrasında hastalar sürekli olarak takip edilirler.
Hastalar için invaziv mekanik ventilatör cihazlarının parametreleri hekimler tarafından ayarlanmaktadır. Hastanın yaşına, kilosuna ve mevcut hastalıklarına göre belirlenen parametreler oldukça hayatidir. Yapılan ayarlar sayesinde hasta yaşamına yapay bir solunum cihazı ile devam edebilmektedir.
Hastanelerde, ambulanslarda veya evlerde kullanılan mekanik ventilatör cihazlarının özellikleri ve fonksiyonları farklıdır. Yetişkinler, çocuklar ve yenidoğanlar için özel olarak üretilen cihazlar mevcuttur. Bunların solunum kapasiteleri ve modları birbirinden farklı olabilmektedir. Ayrıca invaziv olarak kullanılan mekanik ventilatör cihazlarının çoğu non-invaziv (maske ile) olarak da kullanılabilmektedir. Cihazlarda bulunan modlar ve parametreler bu seçeneğe göre ayarlanmalıdır.
Ambulanslarda veya acil ünitelerinde kullanılan mekanik ventilatör cihazları ise taşınabilir, küçük ve kompakt cihazlardır. Bunlar acil durumlarda geçici olarak kullanılmak üzere tasarlanmışlardır. Hem invaziv hem de non-invaziv olarak kullanılabilirler. Hangi şekilde kullanılacağı hastanın o anki durumuna göre karar verilir.
Hayatını bir cihaza emanet eden hastalar için en önemli unsur güvenliktir. Hem sağlıklarıyla ilgili hem de diğer tehlikeler ile ilgili hiçbir detay atlanmadan incelenmelidir. Hasta için uygun solunum cihazı tipi ve parametreleri bu konuda uzmanlaşmış bir hekim tarafından belirlenmelidir. Belirlenen parametreler hastada denenir ve kan gazı değerleri düzenli olarak kontrol altında tutulur. Bunun dışında cihazlarda bulunan alarmlar kritik olayları haberdar ederler ve kayıt altına alınırlar. Bu sayede geriye dönük olarak solunum analizi yapılabilir. Özellikle evde mekanik ventilatör kullanan hastalar için en önemli unsur cihazların batarya kapasiteleridir. Elektrik kesintilerinde hayati tehlike yaşamamak için en uzun süreli bataryası olan cihazlar tercih edilmelidir. Hastaneler veya ambulanslar için de kullanım amaçları belirlenerek uygun ventilatör cihazları tercih edilmelidir. Bu unsurlar hem hastanın sağlığı hem de cihazın ömrü açısından çok önemlidir.
